Leren leren

Eergisteren woonde ik op school een onderwijscafé over games bij. Een van de sprekers was Kenzo ter Elst, een in 2004 afgestudeerde informaticus die vandaag werkzaam is als games ontwikkelaar bij Larian Studios.

Zijn verhaal was niet direct praktisch bruikbaar voor leerkrachten die met games in het onderwijs willen starten, maar hij was zelf wel een mooi voorbeeld van wat games voor iemand kunnen betekenen. Naar eigen zeggen heeft hij zijn huidige beroep volledig te danken aan het spelen van games. Hij leerde oa.: de Engelse taal (en ook het Japans), programmeren, contacten onderhouden met gelijkgezinden en de kunst van het maken van een game.

Kenzo is hiermee een mooi voorbeeld voor het sociaal constructivisme dat ondermeer inhoudt dat kennisverwerving niet direct het gevolg is van kennisoverdracht door de leerkracht, maar het product is van de denkactiviteit van de lerende zelf. Naast de actieve rol van de lerende, spelen ook sociale processen een zeer belangrijke rol binnen deze theorie.

In het verhaal van Kenzo kwam meermaals het onbegrip naar games toe aan bod van zowel zijn naaste omgeving als van de school. Zijn leerkrachten hebben op geen enkel moment oog gehad voor wat hij via gamen leerde. Daarnaast zagen ze ook niet dat de contacten die het gamen hem opleverde ook hielpen bij het verwerven van kennis en vaardigheden (bijvoorbeeld online hulp bij het aanleren van programmeertalen).

Waarom nu dit voorbeeld? Omdat het mij deed nadenken over 2 situaties uit mijn eigen klasgroepen (waarvan 1 groep uiterst ICT-vaardig was, de andere totaal onervaren). De opdracht voor deze groepen bestond er in om met een applicatie uit een kantoorpakket iets te realiseren wat we nog niet eerder gezien hadden in de les. Er was geen papieren handboek beschikbaar en de vaardigheden werden ook niet eerst vooraan gedemonstreerd. Voor de onervaren klas had ik expliciet verwezen in de opgave naar een voor hen online beschikbaar handboek (binnen de student zijn eigen elektronische leeromgeving), de ervaren klas kreeg geen tips met hulpmiddelen. Het stond de studenten wel vrij om alles te gebruiken wat hen kon helpen: elkaar, internet, de help-functie, etc…

Het resultaat was twee keer protesterende studenten. De klas met de ICT-vaardige studenten gaf zelfs expliciet aan dat zij alleen nieuwe vaardigheden wensten aan te leren via een handboek of na het stapje-voor-stapje demonstreren door de lesgever. Ik noem dat het paplepel-model. Bij de onervaren klas had ik niet de indruk dat ze onwillig waren, ze hadden alleen nooit geleerd hoe ze zelfstandig kennis konden verwerven of samen konden leren.

Wat kan ik nu uit Kenzo zijn verhaal leren? De leerkrachten van Kenzo speelden volgens hem (= niet te controleren) een eerder beperkte of geen rol bij bovenvernoemd onderdeel van zijn leerproces, maar daarnaast heeft hij zichzelf wel aangeleerd hoe hij zelf en via anderen aan kennisverwerving kon doen. Naar mijn klasgroepen toe moet ik dus meer aandacht besteden aan het stimuleren van eigen kennisverwerving door de student zelf en het aanleren van hoe men kan samenleren met anderen.

Over hoe je dat het beste aanpakt binnen het zogenaamde blended learning (een combinatie van online leren en contactonderwijs), heb ik vandaag geen pasklaar antwoord. Over het onderwerp heb ik wel een onderzoeksvoorstel geschreven en ingediend. Weet u tegelijk ook waar ik de afgelopen maanden mee bezig geweest ben.